Xã hội ta vừa có may mắn lớn, nhưng cũng đang "phải tội" với
các bậc tiền nhân, trong việc giữ gìn và tôn tạo các di sản văn hoá lịch
sử. Cái dở, cái hay, cái xấu, cái tốt cứ đan xen như cuộc sống vốn
thế...
Người viết bài này, chỉ trong một khoảng thời gian ngắn đã được
chứng kiến 2 sự kiện, trải qua 2 trạng thái tinh thần trái ngược nhau.
Nơi này, là niềm đau bất ngờ, nơi kia, là niềm vui lớn cũng... bất ngờ
không kém.
Nơi này là cách ứng xử với tiền nhân. Nơi kia là việc làm cho hậu thế.
Chùa Trăm Gian: "Phải tội" với tiền nhân
Ngôi Chùa Trăm Gian nổi tiếng tạo lập từ đời Lý Cao Tông, năm
1185, nay đã gần 1000 năm tuổi. Là một công trình kiến trúc có giá trị
nghệ thuật cao, được xếp hạng là di tích quốc gia từ hơn 40 năm nay, nằm
ở xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.
Một di tích văn hoá lịch sử quý hiếm đến thế, bỗng chốc bị xâm
hại dưới chiêu bài mỹ miều là "trùng tu", "bảo tồn"... bằng những cách
làm thô thiển, tuỳ tiện, bất chấp các tiêu chuẩn và quy định tối thiểu
đã có, vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa.
Đặc biệt, một số hạng mục quan trọng, đặc sắc của Chùa Trăm
Gian như nhà Tổ, gác Khánh đã bị phá đi xây mới hoàn toàn. Các cấu kiện
gạch ngói dù xưa cũ nhưng chứa đựng những thông điệp của thời gian, của
lịch sử đã bị đập phá, chất thành đống, chực chuyển ra ngoài, bỏ đi.
Tình trạng này kéo dài hàng tháng, khi dư luận báo chí làm
"nóng" lên, nhưng các cấp liên quan vẫn bảo chưa biết, không nghe thấy.
Vậy, ở đây, trách nhiệm của các cơ quan, các cấp quản lý, của những
người có chức, có quyền, có trách nhiệm nằm nơi nào?
Chỉ đến vài ngày gần đây mới có công văn chỉ đạo của UBNDTP Hà
Nội, lệnh phải nhanh chóng xây dựng phương án phục hồi nguyên trạng nhà
Tổ, gác Khánh và bậc cấp sân trước tiền đường trên cơ sở tái sử dụng tối
đa cấu kiện cũ của công trình. Đồng thời yêu cầu xử lý nghiêm các cá
nhân và tập thể có liên quan vì có những hành vi xâm phạm di tích lịch
sử quốc gia.
Nhưng điều nhức nhối, theo các chuyên gia như Viện trưởng Viện
Bảo tồn di tích, là "dựa trên những hình ảnh, những cấu kiện cũ thì cũng
chỉ có thể phục dựng lại được ở 1 mức độ nào đấy, chứ không thể phục
dựng lại một cách nguyên vẹn nhà Tổ, gác Khánh được... Như vậy, cho dù
có cố gắng đến mấy, thì di tích chùa Trăm Gian khó có thể phục hồi
nguyên trạng được.
Đến nước này, không thể nói gì khác là thế hệ đương thời không chỉ phải chịu xấu hổ mà đã làm điều "phải tội" với "tiền nhân".
Vụ việc "Chùa Trăm Gian" bị lên án nặng hẳn vì ngôi chùa này là
di sản quá đặc biệt, lại ở ngay Thủ đô. Phải chăng đây chỉ là 1 trường
hợp "bị phát hiện", trong số những trường hợp chưa "bị phát hiện" khác ở
các cấp độ khác nhau, trên xứ sở chúng ta, trong thời đại văn minh giữa
thế kỷ 21 này?
Vụ "Chùa Trăm Gian" đã đủ là lời cảnh tỉnh chung, đặc biệt với
những cấp, những ngành có trọng trách bảo tồn các giá trị tinh thần vật
thể và phi vật thể của đất nước chưa? Để có thể giảm bớt ngay và tiến
đến không còn bao giờ diễn ra, không chỉ ở Thủ đô mà ở khắp mọi miền đất
nước, những "tội lỗi" kiểu này trước tổ tiên con Lạc cháu Hồng.
Đền Huyền Trân: Món quà tặng cho hậu thế
Chính trong thời gian diễn ra vụ việc buồn với Chùa Trăm gian,
người viết bài này đã may mắn được đặt chân tới, được nhìn tận mắt và
chiêm ngưỡng 1 công trình văn hoá lịch sử khác, vừa mới hình thành trên
đất cố đô Huế.
Công trình chỉ mới khánh thành những hạng mục cơ bản vào năm
2008 để kịp dịp nhân dân Thừa Thiên- Huế thể hiện sự tri ân đối với
Huyền Trân Công Chúa, người 700 năm trước đã có công lớn, mang về cho
nước Việt 2 châu Ô - Lý, món quà tặng của vua nước Chiêm Thành dâng vua
nước Việt, trong đó có mảnh đất Thừa Thiên- Huế ngày nay.
Và để tri ân cả với Phụ hoàng Trần Nhân Tông, vị vua anh minh,
văn võ song toàn có công lớn giữ nước. Hai lần đánh tan quân xâm lược
Nguyên Mông, rồi mở mang, kéo dài bờ cõi về phía Nam từ sông Hiếu (Quảng
Trị) đến sông Trà Bồng (Quảng Nam), và tạo dựng nên Thiền phái Trúc
Lâm của nền Phật giáo Việt Nam.
