Y học Cổ truyền Việt Nam còn gọi là thuốc Nam hay thuốc ta là một ngành y học thuộc Đông y, với nguồn gốc xuất phát từ Việt Nam. Bậc tổ của nghề y Việt Nam là Tuệ Tĩnh nghiên cứu sâu về thuốc Nam còn truyền lại bộ sách "Nam dược thần hiệu", cùng câu nói nổi tiếng "Nam dược trị Nam nhân". Sách “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của Giáo sư Đỗ Tất Lợi tập hợp được hơn 750 vị thuốc Việt Nam. "thần dược" Berberin, sâm Ngọc Linh nổi tiếng trong ngoài nước.

Hôm 20.11.2019 lên dự lễ kỷ niệm ngày thành lập Đại Phú An, tôi được mấy thầy “lang” họ Đỗ dốc bầu tâm sự nên ngộ ra nhiều điều. Muốn thuốc Nam lớn mạnh ta phải tìm cách tự cởi trói, thoát ra khỏi cái bóng của ta.

- Việt Nam có những nhà thuốc Nam gia truyền nổi tiếng, những bài thuốc chữa được bệnh nhân bị bệnh viện trả về. Tuy nhiên do quy định khắt khe của bản môn và muốn giữ riêng cho gia tộc, các bài thuốc ấy đều đơn truyền trong nội tộc hoặc thất truyền nếu không tìm được người hội đủ tiêu chuẩn để truyền nghề.

- Một đặc tính của thuốc Nam là nguyên liệu dùng những loại thảo mộc bản địa chứ không phải những dược chất xa lạ. Chuộng cách dùng nguyên liệu ở dạng tươi hoặc sấy khô chứ không chế ra thành cao hoặc bào chế cầu kỳ. Đặc tính này làm hạn chế phạm vi tìm kiếm nguyên liệu. Thuốc khó mang đi xa, không để được lâu. Không thuận lợi cho người dùng như cao, đơn, hoàn, tán (thuốc đã được bào chế sẵn trong Đông y).

- Nghe nói công hiệu của một số bài thuốc Nam còn phụ thuộc yếu tố tâm linh, môi trường thầy thuốc hành nghề. Tôi được nghe kể về những lời nguyền người hành nghề phải tuân theo, vía độc vía dữ của người hoặc vật tác động lên người thầy thuốc đi tìm kiếm nguyên liệu. Có những mẹo mực gọi là “yếu tố gia truyền”, nếu thiếu nó thì dẫu được chuyển giao công nghệ cũng không đạt kết quả mong muốn.

- Tính định lượng trong thuốc Nam chưa cao. Các ông lang thay vì cân đong thành từng chỉ, từng lạng thì đơn thuốc dùng muỗng, dùng chén, bốc tay. Chưa hình thành hệ thống lý thuyết và giảng dạy độc lập. Qui trình xin phép lưu hành ở Việt Nam còn nhiều bất cập…Đều là những rào cản thuốc Nam sản xuất đại trà và lưu hành rộng rãi trên thị trường.

Lên thăm Nam dược Đại Phú An lần này chúng tôi vui mừng nhận thấy nhà thuốc đang thoát khỏi cái bóng của Tổ tiên. Trang trại trồng dược liệu đã thay thế một phần nguyên liệu làm thuốc thu hái tự nhiên. Một số sản phẩm thuốc Nam của Nhà thuốc được chế biến thành dạng cao ở quy mô bán công nghiệp và được cơ quan chức năng cấp phép lưu hành rộng rãi.

Năm nay Nam dược Đại Phú An sẽ khánh thành Khu du lịch sức khỏe Đại Phú An ở thị Trấn Mậu A, có công suất điều trị cùng lúc hàng trăm người bệnh.

Với chiến lược phân phối bán thuốc ở xa và chữa bệnh tập trung ở gần, những hạn chế của thuốc Nam gia truyền được giảm đi nhiều. Nếu thành công doanh thu của Nhà thuốc sẽ đạt hàng trăm tỷ/năm, trở thành hiện tượng đột phá của thuốc ta.

Tôi vẫn băn khoăn, một thế mạnh đặc biệt của thuốc Nam là các bài thuốc gia truyền nổi tiếng. Nếu được nhà nước bảo hộ độc quyền và sản xuất trên quy mô công nghiệp, thì biết đâu chẳng có tên sản phẩm của một gia tộc được nhiều quốc gia trên thế giới biết đến như An Cung ngưu hoàng hoàn của TQ, Coca Cola của Mỹ.
Bài Đỗ Quang